Angst ervaren geeft 4 bio-logische reacties. Getriggerd door de campagne ‘Wat kan mij helpen’ bij seksueel geweld* duik ik in de 4 (!) afweermechanismen die we allemaal in ons hebben. Daar waar ons leven, onze veiligheid letterlijk of figuurlijk bedreigt wordt, wordt angst getriggerd en reageren we. Dat kan in het werk zijn, bij gebrek aan geld, een dak boven je hoofd of in relaties. 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 16 mannen heeft ervaring met seksueel geweld (!).
Natuurlijke afweermechanismen
Bij acute stress, het ervaren van angst, bij levensbedreigende situaties worden we overgenomen door ons lijf, door onze oude hersendelen. Onze neocortex, ons logische, rationele brein wordt uitgeschakeld.
We worden als het ware overgenomen om ons vege lijf te redden. Wat we doen, doen we om te overleven. Wát je doet, weet je niet eerder dan dat je je in een levensbedreigende situatie bevindt.
Als je één keer op een bepaalde manier gereageerd hebt, wil dat niet zeggen dat je de volgende keer ook zo zult reageren.
Omgaan met angst: mechanisme of strategie?
De 4 overlevingsmechanismen kun je overal in de natuur herkennen. Je leest ook wel strategie. Overlevingsmechanisme klopt omdat de reactie mechanisch is. Er is niet over nagedacht, tenminste niet door jou.
Je kunt het een strategie noemen maar dan van onze soort. Er is over ‘nagedacht’ dat de onderstaande 4 mechanismen/ strategieën de meeste kans op overleven geven.
Freeze
Bij een acute, stressvolle situatie bevriezen. Je bent niet in staat om adequaat te reageren. Je zegt niets, je doet niets, je bevriest, je houd je stil om het ‘ergste’ te voorkomen. Wat dat ergste is kan zowel realiteit zijn als ingebeeld= jouw interpretatie van de situatie.
Flight
Vluchten; wegwezen van de situatie. Dat kan heel letterlijk door er als een haas van door te gaan. Of wat meer figuurlijk door bijvoorbeeld in een voor jou onaangenaam gesprek – zo snel als je met goed fatsoen kunt, het gesprek af te ronden.
Fight
Vechten is de derde overlevingsstrategie. Vechten op leven en dood. De eerste klap is een daalder waard. Slaan voordat je geslagen wordt.
Faint
De vierde en meest onbekende overlevingsstrategie is flauwvallen. De schok, de angst is te groot en je valt letterlijk flauw. Je bent als het ware dood en dat kan de interesse van de aanvaller doen verslappen waardoor het gevaar wordt afgewend.
Overlevingsstrategieën werken vóór ons
De overlevingsstrategieënwerken vóór ons. Ze werken snel, heel snel als reactie op gevaar. En bij reëel gevaar doe je wat jouw onderbewuste reptielenbrein als grootste kans van overleven inschat.
Veroordeel jezelf dan ook niet voor de ‘gekozen’ strategie. Circa 70% van de mensen die geconfronteerd worden met seksueel geweld bevriest. Velen voelen zich daardoor schuldig; dat ze niet om hulp geroepen hebben of niet hebben geprobeerd om weg te komen. Schuld is hier een niet ter zake doend issue. Bevriezen is een natuurlijke, lichamelijke reactie die gericht is op je overleven.
Wat we over angst van dieren kunnen leren
Als een dier een levensbedreigende situatie heeft overleefd dan kun je zien dat het daarna tijd nodig heeft én neemt om te herstellen. Om de fysieke reacties van één en al stress te verwerken door bijvoorbeeld – als een gazelle, na ontsnapt te zijn aan de leeuwin, te staan trillen op z’n benen.
Die fysieke reactie heeft z’n functie. Al die emoties, al die hormonen willen gevoeld worden. Trillen brengt e-motie (=energy in motion) in beweging. Vastgezette emotie blijft in ons lijf en kan op den duur gezondheidsklachten geven.
Een gazelle staat een tijd lang te trillen en kan daarna weer over gaan tot de orde van de dag en verder grazen met de kudde.
Wat ons anders maakt dan dieren.
Is dat na een heftige gebeurtenis er niet alleen een fysieke reactie is maar ook emotioneel, psychisch. We voelen ons zelf bijvoorbeeld schuldig terwijl we het niet zijn. We denken aan wat anderen wel niet van ons zullen denken/ vinden.
Overgaan tot de orde van de dag is voor de meesten na een heftige situatie niet vanzelfsprekend. Het heeft aandacht en tijd nodig.
Heftige gebeurtenissen hoeven en kunnen we vaak niet vergeten. Wat wel kan- en vaak met hulp, is de gebeurtenis verwerken waardoor je verder kunt met je leven.
Angst voor de angst
Met dank aan onze nieuwe hersenen; de neocortex kunnen we denken. Kunnen we wat eens is geweest eindeloos herhalen. We kunnen blijven denken “wat als…”.
We kunnen vanuit één situatie onszelf opnieuw “gek maken van angst” door onze verbeeldingskracht ‘verkeerd’ in te zetten. Maar ons lijf kent het verschil niet tussen echt gevaar en ingebeeld gevaar en zal op dezelfde wijze reageren.
Het kan dus net zo goed gaan om de angst om je baan te verliezen of de liefde van je leven kwijt te raken. Er hoeft niets van waar te zijn; je verhaal in je hoofd triggert angst waarop je lijf reageert.
Zoek hulp
SH*T happens. Zoek hulp om heftige ervaringen te verwerken. Soms is aandacht en steun genoeg, soms is er meer nodig.
Zoek hulp zo snel als je kunt en tegelijkertijd is het nooit te laat om hulp in te roepen!
*Het ministerie van Justitie en Veiligheid wil mensen die tegen hun wil seks met een bekende hebben gehad, motiveren zo snel mogelijk- bij voorkeur binnen 7 dagen, professionele hulp te zoeken.
Op de website ‘watkanmijhelpen’ kun je terecht voor jezelf of iemand die je lief is.
Geef een antwoord